Keer terug

Antioxidantia en vitaminen deel 2: Algemeenheden en Eigen bevindingen

Samenvatting

  1. Vrije radicalen richten schade aan door binding met KH, eiwitten, lipiden en zelfs met DNA (puntmutaties). Antioxidantia, waaronder vitaminen en spoorelementen, beschermen ons tegen deze schade.
  2. De dosage in het bloed van antioxidantia: vitaminen en spoorelementen geeft een rationele basis om tekorten te objectiveren.
  3. Een studie uitgevoerd in ons laboratorium op 300 ambulante patiënten toont aan dat tekorten aan Vit A,Vit D, Foliumzuur en Selenium frequent voorkomen.

Algemeenheden en eigen bevindingen

Vitamine A

Algemeen

  • Retinol (Vit A) in dierlijke , Beta-caroteen (pro-Vit A) in plantaardige producten
  • Vetoplosbaar: verlaagd bij vetmalabsorptie, zinktekort, chronische pancreatitis, anorexia
  • gevaar voor hypervitaminose bij te lang innemen van preparaten met hoge dosis Vit A
  • Aanbevolen dagdosis: bij volwassene 1 mg, steeds < 15 mg en bij kinderen < 4 mg
  • Kleurstof voor de retina (nachtblindheid) en bij regeneratie slijmvliezen en huid
  • Rijke bron: wortelen, sojaolie, tarwe, venkel, spinazie, kaas, lever, abrikozen,…

Eigen bevindingen

  • Sterk verlaagde waarden ( < 30 μg/dl) in 4.5% en bijna uitsluitend bij ouderen ( > 60j) of bij malabsorptie. Suboptimale waarden ( < 35μg/dl) in 6,75% .
  • Sporadisch een verhoogde Vit A ( > 120 μg/dl): doch geen enkele patiënt met een echte (klinisch gevaarlijke) hypervitaminose A

Vitamine C

Algemeen

  • Ascorbinezuur: wateroplosbaar: nooit gevaar voor hyperVit C
  • Activator en regulator van celmetabolisme (wondheling = cicatrisatie) en bescherming tegen infecties
  • Rokers hebben hogere Vit C behoefte (tot 40% meer)
  • Rijke bron: citrusvruchten (appelsien, citroen, ananas, grapefruit), bloemkool, paprika, prei, spinazie, broccoli, tomaten, orgaanvlees,…

Eigen bevindingen

  • Vit C is onstabiele molecule: het bloed moet bij voorkeur binnen de 2u het labo bereiken zodat een stabilisator kan worden toegevoegd. Vals verlaagd zijn kan dus gevolg zijn van inadequate pre-analytische fase (afname, transport,…). Bij twijfel controle op vers staal.
  • Talrijke patiënten met lage Vit C en meerdere met (gunstig) verhoogde Vit C: waarschijnlijk door inname supplementen rijk aan Vit C.

Vitamine E

Algemeen

  • Tocoferol: vetoplosbaar, doch gevaar voor hypervitaminose E is bijna onbestaand.
  • Belangrijkste functie als antioxidans, rol bij fertiliteit, verhoogt immuunstatus bij ouderen, beschermend tegen prostaat-en andere maligniteiten.
  • Tekorten bij vetmalabsorptie, anti-epileptica, ethanol,…
  • Dagelijkse behoefte: 30 mg (geen gevaar voor hyperVitaminose tot 300 mg/dag)
  • Rijke bron: Tarwe, amandel-en hazelnoten, sojabonen, tarwekiemolie,…

Eigen bevindingen

  • Tot 7,5% te lage waarden voor Vit E: te éénzijdige voeding, vetmalabsorptie?
  • Talrijke (3,2%) patienten met hoge Vit E ( > 25 mg/l): meest waarschijnlijk door inname van supplementen (en micronutriënten) rijk aan vit E.

Vitamine D

Algemeen

  • Calciferolen: Vit D2 uit plantaardige of Vit D3 uit dierlijke producten, alsook synthese uit cholesterol door zonlicht (UV-B) op de huid.
  • Vetoplosbaar, functie: Ca-P en botmetabolisme, te lage Vit D geeft ook spierslapte
  • Aanbevolen dagdosis: 200 IU (kinderen 400), geen gevaar hyperVit D tot 20x deze dosis
  • Rijke bron: Zonlicht, vette vis (haring, heilbot, paling, tonijn, sardientjes, zalm) kalfsvlees, meergranenbrood,…

Eigen bevindingen

  • Talrijke patiënten (9.5%) met zeer lage Vit D waarden ( < 14 ng/ml). De gemiddelde waarde voor Vit D van onze groep n = 300 lag 25% lager dan het opgegeven gemiddelde.
  • Geen geval van hyperVit D ( > 150 ng/ml) in onze patientengroep.
  • Vitamine D supplementen bij lage waarden zijn zeker aangewezen.

Foliumzuur

Algemeen

  • Wateroplosbaar. Belangrijke co-factor samen met Vit B12 bij de celdeling en regeneratie van slijmvliezen, aanmaak RBC (macrocytaire en megaloblastaire anemie).
  • Normale tot hoge spiegels noodzakelijk tijdens het 1e trimester van de zwangerschap (hoge FZ verlaagt significant de kans op een neuraal buis defect)
  • Is co-factor samen met Vit B12 en andere Vit B's bij de synthese van methionine en homocysteïne, een onafhankelijke factor voor atherosclerose.
  • Dagelijkse behoefte 160 mg FZ-equivalent. Ook synthese door darmbacteriën.
  • Frequent verlaagd door medicatie: anti-epileptica, methotrexate, cotrimoxazole, ethanol,..
  • Rijke bron: Eieren, groene groenten, brocolli, asperges, spinazie, granen,…

Eigen bevindingen

  • In onze groep (n = 300) ligt het gemiddelde (8.37 ng/ml) significant lager dan bij een populatie gezonde personen in de VS (11,7 ng/ml). In de VS wordt frequent supplementair FZ toegevoegd bij granen,…
  • Wanneer we (arbitrair) 5 mg/ml voorstellen als grens, dan heeft 21% suboptimale waarden foliumzuurspiegels en dit zowel bij jongeren (weinig groenten en fruit?) als bij ouderen (minder interesse in voeding, achlorydrie, malabsorptie?)
  • Preventieve substitutie met FZ: 0.4 mg (laag) of therapeutische met FZ: 4mg (normaal) zijn meestal gerechtvaardigd. Bij zwangerschap: FZ gedurende 1 maand vóór en 2 maanden na conceptie is de gouden standaard geworden.

Magnesium

Algemeen

  • Zoals alle spoorelementen wateroplosbaar en dus geen gevaar voor hypermagnesiëmie (het te veel wordt door de nier verwijderd).
  • Betrokken bij spierkracht, zenuwgeleiding, bot -en kraakbeenaanleg . Is co-factor van meerdere enzymsystemen en essentieel in het behoud van de macromoleculaire structuur van DNA en RNA
  • Dagelijkse behoefte 250 mg
  • Verlaagde waarden (bij ambulanten) zijn zeldzaam: extreme diarree, malabsorptie…
  • Bepaling Mg in RBC zou betere maat zijn voor de magnesiumspiegel
  • Rijke bron: Meergranenbrood, noten, peulvruchten (sojabonen) , bananen,…

Eigen bevindingen

  • Wij vonden geen hypomagnesiëmie (bepaling in serum)
  • Wij zagen ook slechts uitzonderlijk hypermagnesiëmie (1,7 % Mg > 2.55 mg/dl)
  • Magnetabs en andere Mg-supplementen hebben volgens onze resultaten weinig zin

Koper

Algemeen

  • Co-factor in meerdere enzymsystemen o.a. bij ijzertransport, noradrenalinesynthese thv hersenen. Koper noodzakelijk voor superoxidedismutase (SOD: krachtig antioxidans)
  • Dagelijkse aanbevolen dosis 2-4 mg
  • Licht verhoogde bloedwaarden door anti-epileptica, oestrogeentherapie
  • Matig verhoogde bloedwaarden vinden we bij ontsteking, leverstoornissen

Eigen bevindingen

  • Zeer zelden een tekort aan koper: 1.5 % ( < 70 μg/dl)
  • Wel frequenter een te hoog koper: 7.8% ( > 180 μg/dl)
  • Het koper in supplementen is zelden zinvol.

Zink

Algemeen

  • Co-factor in meerdere enzymsystemen. Rol bij de celdeling (wondheling, celgroei): dermatologie. Belangrijk voor aanmaak van lymfokines en bij B-en T-lymfocytenfunctie.
  • Zinktekort wordt in verband gebracht met diabetes (?)
  • Te hoge zinkinname zou leiden tot verlaagde koper (competitieverschijnsel)
  • Dagelijkse behoefte 15 mg (best 30 mg niet overschrijden)

Eigen bevindingen

  • Slechts in 2.8 % een sterk verlaagde zink ( < 70 μg/dl)
  • Regelmatig 3.4 % een te hoog zinkgehalte ( > 130 μg/dl)

Selenium en GPX

Algemeen

  • Selenium fungeert als co-factor in meerdere enzymsystemen en is noodzakelijk voor de synthese van GPX (glutathion peroxidase) een krachtig intra-erytrocytair antioxidans.
  • GPX zit ook in de macrofagen en te lage waarden verminderen de fagocytose.
  • Selenium zou beschermend werken tegen prostaat-en colonCA. Wordt ook in verband gebracht met cardio-vasculaire aandoeningen. Speelt ook een rol in de immuunreactie op vaccinatie.
  • Aanbevolen dagdosis 70μg

Eigen bevindingen

  • Gezien GPX een Se-gebonden enzym is zouden GPX en Se evenwaardig laag, normaal of hoog moeten zijn. Volgens onze bevindingen klopt dit niet altijd. De bepaling van GPX gebeurt op EDTA-bloed en GPX is een relatief onstabiele molecule. Mogelijks is dit een deel van de verklaring.
  • De serumspiegels voor Se zouden tenminste 70 μg/ml moeten bedragen. Wij vinden een gemiddelde van 87 μg/ml en een groot deel (18%) suboptimale waarden. Volgens Rayman (2002) zou de aangeraden serumspiegel voor Se zelf 100μg/ml mogen bedragen.

Welke referentiewaarden en wat is een tekort?

  • Wij geven de voorkeur aan arbitraire (bruikbare) grenzen te bepalen die gebaseerd zijn op statistische gegevens en voor zover bekend, op de kennis over aanbevolen bloedspiegels.
  • Tussen deze arbitraire grenzen worden klassen gedefinieerd die met kleuren worden aangeduid en gemakkelijk hanteerbaar zijn (zie voorbeeld).

Besluit

  • Dosage van vitaminen en spoorelementen geeft een rationele basis om tekorten te objectiveren.
  • Het gebruik van arbitraire grenzen maakt het mogelijk klassen te definiëren en aldus echte tekorten en suboptimale waarden aan te tonen.
  • Onze studie toont aan dat tekorten voor Vit A,Vit D, Foliumzuur en Selenium frequent voorkomen.
  • Gezien groeten, fruit, meergranenbrood,… rijk zijn aan antioxidantia zal men steeds voedingsadvies geven samen met supplementen.

Zie ook deel 1: Antioxidantia en vitaminen

Praktisch: Deze testen staan gegroepeerd op ons aanvraagformulier

(rechts onder op de achterkant)

Oxidatieve Stress Profiel (OSP) bestaat uit:

  1. Glutathionperoxidase (GPX) in de RBC
  2. Vit A (retinol)
  3. Vit C (ascorbinezuur)
  4. Vit E (tocoferol)
  5. Vit D (calciferol)
  6. Koper (Cu)
  7. Zink (Zn)
  8. Foliumzuur
  9. Magnesium
  10. Selenium (Se) belangrijke cofactor bij GPX

Voor de bepaling van dit OSP zijn minstens 1 serum-en 1 EDTA-tube nodig.

Gezien Vit C labiel is, moet kort na de afname een stabilisator bij het serum worden gevoegd.

Literatuur: op aanvraag te verkrijgen